اطلاعات موجود در این مقاله نباید به عنوان توصیه پزشکی تلقی شده و جایگزین راهنمایی‌های پزشک متخصص شود. به خوانندگان عزیز مخصوصا اشخاصی که دچار مشکلات سلامتی هستند توصیه می‌شود تا قبل از ایجاد هر گونه تغییر در تغذیه و سبک زندگی یا شروع مصرف مکمل‌های دارویی و غذایی حتما با پزشک خود مشورت نمایند.
ارتباط میان سطوح تستوسترون و ریزش مو بسیار پیچیده بوده، اما اغلب باور دارند که سطوح این هورمون در مردان طاس بیشتر است. آیا این باور درست است؟
بر اساس آمار ارایه‌شده توسط موسسه ملی بهداشت ایالات متحده (NIH)، تخمین زده شده است که «طاسی با الگوی مردانه (Androgenic alopecia یا آلوپسی آندروژنیک)» بیش از ۵۰ میلیون مرد و ۳۰ میلیون زن را در ایالات متحده تحت تاثیر قرار می‌دهد. ریزش مو به دلیل کوچک شدن فولیکول‌ها و تاثیر آن بر چرخه رشد مو اتفاق می‌افتد که در طی آن تارهای جدید مو نازک و نازک‌تر شده تا جایی که هیج تار مویی باقی نمانده و فولیکول‌ها غیرفعال می‌شوند. این نوع از ریزش مو به دلیل سطوح برخی هورمون‌ها و انواع مشخصی از ژن‌ها رخ می‌دهد.
انواع مختلف تستوسترون
تستوسترون به اشکال مختلفی در بدن وجود دارد. شکلی از این هورمون تحت عنوان «تستوسترون آزاد» در بدن شما وجود داشته که با پروتیین‌ها پیوند تشکیل نمی‌دهد. این شکل از تستوسترون فعالیت بیشتری را در بدن انجام می‌دهد.
همچنین تستوسترون می‌تواند با آلبومین (Albumin) که نوعی از پروتیین موجود در خون بوده پیوند تشکیل دهد. اغلب تستوسترون موجود در بدن به پروتیینی تحت عنوان «گلوبولین متصل به هورمون جنسی (sex hormone-binding globulin یا SHBG)» متصل شده و غیر فعال هستند. در صورتی که سطوح SHBG در شما پایین باشد به این معناست که سطوح تستوسترون آزاد در جریان خون شما بالا است.
«دی‌هیدرو تستوسترون (Dihydrotestosterone یا DHT)» توسط یک آنزیم و از تستوسترون ساخته می‌شود. DHT نسبت به تستوسترون تا پنج برابر فعال‌تر و قوی‌تر بوده و توسط پروستات، پوست و فولیکول‌های مو استفاده می‌شود.
اشکال مختلف طاسی
طاسی با الگوی مردانه (Male pattern baldness یا MPB) شکل منحصر‌به‌فردی دارد. سرحد موی سر و پیشانی، مخصوصا در طرفین به سمت عقب پیش می‌روند و شکلی شبیه به حرف «M» در زبان انگلیسی را به وجود می‌آورند. این نوع طاسی مربوط به قسمت جلوی سر است. از طرفی فرق سر هم می‌تواند دچار طاسی شود که در نهایت هر دو ناحیه به هم متصل شده و شکلی شبیه به حرف «U» را ایجاد می‌کنند. با افزایش سن، الگوی طاسی مردانه می‌تواند تا قسمت سینه هم گسترش یافته و باعث نازک‌شدن موهای آن ناحیه شود. موی هر ناحیه از بدن می‌تواند به شکلی متفاوت به تغییرات هورمونی واکنش نشان دهد. برای مثال، رشد موی صورت می‌تواند بهبود یابد در حالی که نواحی دیگر بدن دچای طاسی می‌شوند.
DHT: هورمون مقصر در ریز مو
DHT توسط آنزیم «۵-آلفا ردوکتاز (5α-Reductase)» و از تستوسترون ساخته می‌شود. همچنین می‌تواند از DHEA تولید شود که بیشتر در زنان شایع است. DHT در پوست، فولیکول‌های مو و پروستات یافت می‌شود. فعالیت DHT و حساسیت فولیکول‌های مو به آن در نتیجه به ریزش مو منجر می‌شود.
DHT همچنین در پروستات هم فعالیت دارد و پروستات بدون وجود آن به درستی رشد نخواهد کرد. از طرفی، مقادیر زیاد DHT می‌تواند باعث بروز «هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات (Benign prostatic hyperplasia)» شده که به عنوان «بزرگ‌شدن پروستات» هم شناخته می‌شود.
DHT و سایر بیماری‌ها
شواهدی وجود دارد که ارتباطی را میان طاسی و سرطان پروستات و سایر بیماری‌ها نشان می‌دهد. در گزارش منتشر‌شده از مدرسه پزشکی هاروارد مشخص شده است مردانی که دچار طاسی در قسمت فرق سر هستند، تا ۱.۵ برابر بیشتر از سایر مردان در معرض خطر ابتلا به سرطان پروستات قرار دارند. همچنین احتمال ابتلا به بیماری عروق کرونر در این افراد نیز تا ۲۳ درصد بیشتر است. محققان در حال تلاش برای یافتن ارتباطی میان سطوح DHT و مشکلاتی نظیر سندروم متابولیک، دیابت و سایر اختاللات هستند.
مشکل از ژن‌ها است!
طاسی ارتباطی با مقدار تستوسترون و DHT ندارد، بلکه مشکل از حساسیت فولیکول‌های موی شماست. مقدار این حساسیت توسط ژنتیک شما تعیین می‌شود. ژن موسوم به «Androgen receptor gene» حاوی دستورالعمل‌های ساخت گیرنده‌هایی حساس به تستوسترون و DHT بر روی فولیکول‌های مو است. در صورتی که این گیرنده‌ها حساسیت بالایی داشته باشند، به سادگی و با مقادیر کمی از DHT هم فعال شده و در نتیجه ریزش مو اتقاق می‌افتد. البته از نقش احتمالی سایر ژن‌ها هم نباید چشم‌پوشی نمود.
از طرفی سن، استرس و سایر عوامل هم می‌تواند در تجربه‌کردن ریزش مو موثر باشد. اما ژن‌ها نقشی چشمگیر در این معادله داشته و در نتیجه، احتمال وقوع طاسی در مردانی که این مشکل در اقوام نزدیکشان مشاهده شود، بیشتر خواهد بود.
باورهای نادرست: ریزش مو و مردانگی!
باورهای نادرست بسیاری درباره مردانی که دچار ریزش مو و طاسی هستند وجود دارد. برخی فکر می‌کنند افرادی که دچار طاسی با الگوی مردانه هستند سطوح بیشتری از تستوسترون را داشته و از قدرت جنسی و باروری بیشتری برخوردار هستند. اما لزوما اینگونه نیست. حتی ممکن است مردانی با MPB، سطوح تستوسترون پایین‌تری هم داشته باشند اما مقدار آنزیم ۵-آلفا ردوکتاز در بدن آن‌ها بیشتر باشد که باعث تبدیل هرچه بیشتر تستوسترون به DHT می‌شود. از طرفی ممکن است تنها دلیل ریزش مو نقش ژن‌های شما در ایجاد حسیاست بیشتر فولیکول‌های مو به تستوسترون و DHT باشد.
ریزش مو در زنان
امکان دارد زنان هم به طاسی با الگوی مردانه دچار شوند. اگرچه درست است که سطوح تستوسترون در زنان بسیار کمتر از مردان بوده، اما همین مقدار کافی است تا باعث بروز ریزش موی آندروژنیک شود.
زنان الگوی متفاوتی از ریزش مو را تجربه می‌کنند. معمولا تارهای مو در قسمت فوقانی جمجمه نازک شده اما حد موی سر و پیشانی به سمت عقب نمی‌رود. «الگوی زنانه ریزش مو (FPHL)» هم به دلیل تاثیر DHT بر فولیکول‌های مو رخ می‌دهد.
درمان‌های موجود برای ریزش مو
روش‌های متعددی برای درمان MBP و FPHL وجود داشته که شامل ایجاد اختلال در فعالیت تستوسترون و DHT است. «فیناستراید (Finasteride)» دارویی است که آنزیم ۵-آلفا ردوکتاز را مهار می‌کند. مصرف این دارو در زنانی که ممکن است باردار شوند خطرناک بوده و همچنین نباید از عوارض جنسی این دارو در مردان و زنان چشم‌پوشی کرد.
مهارکننده دیگری تحت عنوان «داتاستراید (Dutasteride)» نیز وجود دارد که برای درمان بزرگی پروستات استفاده می‌شود. محققین در حال بررسی آن به منظور توانایی بالقوه در درمان MBP هستند.
گزینه‌های دیگری هم برای درمان وجود داشته که شامل تستوسترون و DHT نیستند:
- ماینوکسیدیل (Minoxidil)
- کتوکونازول
- درمان با لیزر
- جایگزینی فولیکول‌های مو با جراحی
امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد. با ما در بخش نظرات در ارتباط باشید. مجله ورزشی علم بدن آماده است تا با ارائه مقالات به روز و علمی به سوالات شما پاسخ دهد.
