اطلاعات موجود در این مقاله نباید به عنوان توصیه پزشکی تلقی شده و جایگزین راهنمایی‌های پزشک متخصص شود. به خوانندگان عزیز مخصوصا اشخاصی که دچار مشکلات سلامتی هستند توصیه می‌شود تا قبل از ایجاد هر گونه تغییر در تغذیه و سبک زندگی یا شروع مصرف مکمل‌های دارویی و غذایی حتما با پزشک خود مشورت نمایند.
رژیم کِتو چیست؟
رژیم‌های غذایی مخصوص افراد مبتلا به دیابت نوع دوم اغلب رو روی کاهش وزن تمرکز دارند، پس احتمالا برایتان عجیب است که بدانید رژیم غذایی پرچرب هم یکی از گزینه‌ها است.
رژیم کتوژنیک (کتو)، سرشار از چربی و حاوی مقادیر بسیار کمی کربوهیدرات بوده و توانایی تغییر در نحوه ذخیره و استفاده از انرژی توسط بدن را دارد. این رژیم میتواند باعث کاهش علایم بیماری دیابت شود.
در این رژیم غذایی، بدن شما به جای استفاده از قند، چربی را به انرژی مورد نیاز تبدیل می‌کند. این رژیم در سال ۱۹۲۴ میلادی و به عنوان درمانی برای بیماری صرع معرفی شد، اما همچنان محققین در حال مطالعه روی تاثیر آن بر دیابت نوع دوم هستند.
رژیم کتوژنیک ممکن است بتواند سطوح گلوکز (قند) خون را بهبود بخشیده و همچنین نیاز به انسولین را کاهش دهد. گرچه، این روتین غذایی میتواند خطراتی نیز داشته باشد. بنابراین، قبل از ایجاد تغییرات اساسی بر روی رژیم غذاییتان، حتما با پزشک خود مشورت کنید.
"سرشار از چربی" چه معنایی در رژیم کتوژنیک دارد؟
اغلب افراد مبتلا به دیابت نوع دوم اضافه‌وزن دارند؛ پس یک رژیم حاوی مقادیر زیاد چربی، ناسالم به نظر می‌رسد.
هدف اصلی این رژیم غذایی، ایجاد تغییر در بدن برای استفاده از چربی برای تامین انرژی مورد نیاز به جای کربوهیدرات‌ها و گلوکز است. در رژیم کتو، شما بیشتر انرژی مورد نیاز خود را از چربی دریافت می‌کنید، در حالی که درصد بسیار کمی از رژیم غذایی را کربوهیدرات‌ها تشکیل خواهند داد.
رژیم کتوژنیک به این معنا نیست که شما به سراغ مصرف مقادیر زیادی از چربی‌های اشباع‌شده بروید! در واقع مصرف چربی‌های سالم و مفید برای سلامت قلب، کلید حفظ سلامت عمومی بدن است. برخی از غذا‌های سالمی که در رژیم غذایی کتوژنیک وجود دارند عبارتند از:
- تخم مرغ
- ماهی
- پنیر
- آووکادو
- زیتون و روغن زیتون
- مغز‌ها و کره‌های تولید شده از آنها
- دانه‌ها
تاثیر رژیم کتو بر روی قند خون
رژیم کتو توانایی کاهش سطوح گلوکز خون را دارد. اغلب، مدیریت میزان مصرف کربوهیدرات‌ها در بیماران مبتلا به دیابت نوع دوم توصیه می‌شود زیرا کربوهیدرات‌ها به قند تبدیل شده و در ابعاد بزرگ‌تر باعث افزایش قند خون می‌شوند.
البته، تعیین مقدار مصرف کربوهیدرات‌ها باید به صورت فردی و با کمک پزشک شما تعیین شود.
اگر در حال حاضر میزان قند خون بالایی دارید، مصرف زیاد کربوهیدرات میتواند خطرناک باشد. با رفتن به سراغ مصرف چربی‌ها، برخی افراد کاهش قند خون را تجربه کردند.
رژیم اتکینز و دیابت
رژیم اتکینز (Atkin's diet) یکی از شناخته‌شده‌ترین رژیم‌های کم‌کربوهیدرات و سرشار از پروتئین بوده که اغلب با رژیم کتو اشتباه گرفته می‌شود. البته این دو رژیم تفاوت‌های اساسی با هم دارند.
دکتر رابرت اتکینز در دهه ۱۹۷۰ میلادی، رژیم اتکینز را خلق کرد. اغلب از این رژیم به عنوان یکی از بهترین راه‌های کاهش وزن و کنترل مشکلات سلامتی نظیر دیابت نوع دوم یاد می‌شود.
در حالی که کاهش میزان کربوهیدرات‌ها قدمی مثبت بوده، اما هنوز مشخص نیست که آیا این رژیم به تنهایی در بهبود علایم دیابت کمک‌کننده هست یا خیر. کاهش وزن به هر نحوی برای دیابت و قند خون بالا مفید است، چه از طریق رژیم اتکینز و یا هر نوع رژیم غذایی دیگر.
بر خلاف رژیم کتو، رژیم اتکینز بر افزایش مصرف چربی تاکید ندارد. شما می‌توانید عملا با محدود کردن مصرف کربوهیدرات‌ها و خوردن بیشتر از پروتیین‌های حیوانی، میزان مصرف چربی را افزایش دهید.
هر دو رژیم دارای اشکالاتی مشترک هستند.
جدا از مصرف زیاد چربی‌های اشباع، احتمال کاهش قند خون و هیپوگلیسمی به دلیل محدود کردن مصرف کربوهیدرات‌ها هم وجود دارد؛ مخصوصا اگر از دارو‌های افزایش‌دهنده سطوح انسولین استفاده کرده و تغییری در دوز مصرفی آن اعمال نکنید.
قطع مصرف کربوهیدرات‌ها در رژیم اتکینز میتواند در کاهش وزن و کنترل علایم دیابت کمک‌کننده باشد. با این حال، تعداد مطالعاتی که نشان‌دهنده تاثیر مثبت این رژیم در کنترل دیابت باشند کافی نیست.
خطرات احتمالی
تغییر سوخت اصلی بدن از کربوهیدرات به چربی باعث افزایش کتون‌های موجود در خون می‌شود. "کتوزیس غذایی" با کتواسیدوز (ketoacidosis) متفاوت است. کتواسیدوز یک حالت بسیار خطرناک است.
زمانی که کتون‌های موجود در خون بسیار زیاد شوند، احتمال خطر بروز "کتواسیدوز دیابتی (diabetic ketoacidosis یا DKA)" وجود دارد. DKA بیشتر در دیابت نوع ۱ و زمانی که قند خون به دلیل کمبود انسولین بسیار بالا باشد، شایع است. در موارد نادر، احتمال وقوع این مشکل در دیابت نوع دوم و زمانی که سطوح کتون‌های موجود در خون بسیار بالا باشد هم وجود دارد. احتمال وقوع DKA در زمانی که بیمار هستید و همزمان از یک رژیم کم‌کربوهیدرات پیروی کنید، بیشتر می‌شود.
در صورتی که از رژیم کتوژنیک پیروی می‌کنید، از اندازه‌گیری میزان قند خون در طول روز اطمینان حاصل کنید. همچنین به منظور اطمینان از قرار نداشتن در معرض کتواسیدوز دیابتی، بهتر است سطوح کتون‌های بدن را هم اندازه‌گیری کنید.
بر طبق توصیه انجمن دیابت امریکا، زمانی که قند خون شما بالاتر از ۲۴۰ mg/dL است، باید میزان کتون‌های موجود بدن را اندازه‌گیری کنید. می‌توانید این کار را در خانه و با استفاده از نوار‌های آزمایش ادرار انجام دهید.
DKA یک وضعیت اورژانسی است. در صورتی که دارای علایم DKA هستید بهتر است هر چه سریعتر پزشک خود را ملاقات کنید. از عوارض جدی آن می‌توان به کمای دیابتی اشاره نمود.
نشانه‌های اخطار DKA عبارتند از:
- بالا بودن قند خون به صورت مداوم
- خشکی دهان
- تکرر ادرار
- تهوع
- بوی شبیه به میوه در نفس
- مشکل در تنفس
نظارت بر دیابت
رژیم کتو ساده به نظر می‌رسد. اما بر خلاف یک رژیم کم‌کالری معمول، رژیم غذایی سرشار از چربی نیاز به نظارت دقیق دارد. برای مثال ممکن است نیاز باشد شما این رژیم را در بیمارستان و تحت نظارت شروع کنید.
پزشک شما باید همزمان قند و سطوح کتون‌های موجود در خون را اندازه‌گیری کرده تا مطمئن شود که این رژیم باعث بروز اثرات منفی بر روی سلامتی شما نمی‌شود.
حتی اگر بعد از شروع کردن این رژیم علایم شما بهبود یافت، همچنان مهم است که به طور منظم میزان قند خون خود را در صبح بررسی کنید. درمورد دیابت نوع دوم، تعداد دفعات بررسی قند خون میتواند متفاوت باشد. حتما در این زمینه با پزشک خود مشورت کرده و بهترین برنامه‌ریزی را انجام دهید.
تحقیقات درباره رژیم کتو و دیابت
در سال ۲۰۰۸، محققین در طی یک مطالعه ۲۸ هفته‌ای به بررسی تاثیر یک رژیم غذایی کم‌کربوهیدرات بر روی افراد مبتلا به دیابت نوع دوم و چاقی پرداختند.
در پایان مطالعه، افرادی که از رژیم کتوژنیک پیروی کرده بودند، در مقایسه با افرادی که رژیم غذایی با شاخص گلیسمی پایین داشتند، پیشرفت بیشتری را در مدیریت قند خون و کاهش نیاز به دارو‌های متعدد تجربه کردند.
در یک بازبینی انجام شده در سال ۲۰۱۳ مشاهده شد که رژیم غذایی کتوژنیک میتواند باعث بهبودی چشمگیر در کنترل قند خون، A1c، کاهش وزن و نیاز به انسولین در مقایسه با سایر رژیم‌های غذایی شود.
یک مطالعه انجام شده در سال ۲۰۱۷ نیز نشان داد که رژیم غذایی کتوژنیک در طول ۳۲ هفته بسیار بهتر از یک رژیم غذایی کم‌چرب مخصوص بیماران دیابتی، در کاهش وزن و A1c موثر است.
رژیم‌های مفید دیگر
علیرغم وجود شواهد کافی برای تاثیر رژیم کتوژنیک در کنترل بیماری دیابت، تعدادی از تحقیقات رژیم‌های درمانی دیگری مانند ٰرژیم‌های گیاهی را توصیه میکنند.
در سال ۲۰۱۷ یک مطالعه نشان داد افراد مبتلا به دیابت و پیرو از یک رژیم غذایی گیاهی، تغییرات چشمگیری را در سطوح قند خون و A1c، کاهش عوامل خطرناک بیماری‌های قلبی-عروقی، باکتری‌های موجود در روده و موثر در حساسیت بدن به انسولین، و نشانگر‌های التهابی نظیر "پروتیین واکنشی سی (C-reactive protein)" تجربه کردند.
جمع بندی
رژیم کتوژنیک احتمالا باعث می‌شود افراد مبتلا به دیابت نوع دوم که در کنترل علایم خود با سختی روبه رو هستند، احساس امیدواری کنند. نه تنها با کاهش علایم دیابت افراد احساس بهتری پیدا خواهند کرد، بلکه وابستگی آنها به داروها نیز کاهش پیدا می‌کند.
با این حال، تمامی افراد در این رژیم موفق نمی‌شوند. برای برخی افراد پیروی از محدودیت‌های موجود در این رژیم غذایی در طولانی‌مدت سخت خواهد بود.
تغییرات ناگهانی در رژیم غذایی میتواند در افراد مبتلا به دیابت خطرناک باشد. پس بهتر است تنها در صورت توانایی به سراغ رژیم کتوژنیک بروید. یک رژیم غذایی گیاهی احتمالا برای شما چه در کوتاه‌مدت و چه در بلند‌مدت بهتر است. پزشک شما میتواند بهترین انتخاب را با توجه به شرایط موجود انجام دهد.
شاید خوددرمانی با روش‌های طبیعی مانند رژیم غذایی برای شما جذاب باشد اما بهتر است قبل از شروع رژیم کتوژنیک حتما با پزشک خود مشوت کنید زیرا این رژیم غذایی ممکن است باعث کاهش قند خون شدید و بروز پیامد‌های جدی شود.
امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد. با ما در بخش نظرات در ارتباط باشید. مجله ورزشی علم بدن آماده است تا با ارائه مقالات به روز و علمی به سوالات شما پاسخ دهد.
